Leestijd:

0

minuten

Wijsheid in coaching en therapie

Hoe word je een goede coach of therapeut?

Wat hebben wijsheid en begeleiding met elkaar te maken? Hoe hangen psychologie en wijsheidstradities uit Oost en West samen? Hoe kunnen ze elkaar versterken? Wat betekent dit voor coaching en therapie? Hoe boor je wijsheid aan in coaching en therapie?

Ik ontvang graag de brochure

Al in mijn vroege jeugd verdiepte ik mij in verschillende wijsheidstradities zoals Westerse filosofie, Zen, Advaita en Sufisme. Dat heeft mij veel gebracht; diepe inzichten over het leven en mezelf, waarna ik en het leven nooit meer dezelfde waren. Vanuit diezelfde affiniteit ben ik psychologie gaan studeren. Dat was erg boeiend. Al kwam de psychologie over als gefragmenteerd; kleine lichtpuntjes van kennis in een grote ruimte van onwetendheid. En tekort schietend in het bieden van grote antwoorden op grote vragen. In die wetenschappelijke wereld leek geen ruimte voor wijsheidstradities.

Pas jaren later kristalliseerde een integratie uit van psychologie en wijsheidstradities. Door het verbinden van de lichtpuntjes in de psychologie ontstonden lijnen. Lijnen die overeen komen met die van de wijsheidstradities. Oud en nieuw blijken elkaar te versterken (Hanson en Mendius, 2009; Welwood, 2000).

Jouw ontwikkeling gaat verder dan jou

Het psychologische perspectief schoot vaak tekort in het beschrijven van de ontwikkeling die ik bij mezelf en anderen zag. Psychologische theorieën beschrijven vaak dezelfde stadia van ontwikkeling als wijsheidstradities, maar het verschil zit hem vooral in het feit dat wijsheidstradities meer stadia beschrijven (Wilber, 2006).

In psychologische theorieën is de volwassen en volgroeide mens vaak het laatste stadium. Deze mens is cognitief goed ontwikkeld, zelfverzekerd, sociaal-emotioneel vaardig en heeft een sterk ego. Hoe komt het dat we in de psychologie vaak niet verder gaan dan dit stadium? Om dit te begrijpen, moeten we de context begrijpen waarbinnen de psychologie zich heeft ontwikkeld. De moderne psychologie is een product van onze samenleving. Deze wordt gedomineerd door het moderne denken, de rationeel-analytische traditie. In deze traditie hebben we in onze zoektocht naar succes en bevrijding de hoop op de rede gevestigd. ‘De zelfstandig denkende mens kan zichzelf bevrijden van overheersing!’ Hierin draait het vooral om intelligentie.

Ons ego ontstaat in een proces waarin we ons identificeren met de rede. Dit verklaart waarom binnen de psychologie een bepaald intelligentieniveau en een sterk ego het eindpunt zijn dat we niet hoeven te ontstijgen. Vanuit de rede bezien zijn de opvattingen van wijsheidstradities echter vaak onmogelijk, onwenselijk en onzinnig.

En toch, vanuit wijsheidstradities bezien is dit juist een goed startpunt voor verdere ontwikkeling. De volwassen mens is een opmaat naar de wijze mens! Hierin draait het uiteraard niet om intelligentie, maar om wijsheid. Voor onze bevrijding is binnen de wijsheidstradities de hoop niet gevestigd op de rede, maar op het bewustzijn.

De rede is een krachtig instrument, maar staat niet aan het stuur binnen de wijsheidstradities. Ook het ego staat niet aan het stuur, want die is, hoezeer we een ‘ik’ ervaren en hoezeer het functioneel kan zijn, net zo goed een illusie (door onze identificatie met de rede). Dankzij bewustzijnsontwikkeling kun je dit zien en ervaren. Voor de rede is dit verwarrend. Die verwarring is een goed startpunt voor de verwondering die nodig is bij bewustzijnsontwikkeling.

{{wijsheid-1="/attributes"}}

Wijsheid in coaching - ZIN - gecertificeerde coachopleiding

De rede maakt onderscheid en het bewustzijn heelt. Wie ben je?

Wijsheidstradities ontkennen de voorgaande ontwikkelingsstadia niet, maar bouwen erop voort. Volwassenheid en succes hoeven niet het eindstadium te zijn. De rede krijgt zijn plek, naast al het andere, binnen ons bewustzijn.

Dat bewustzijn een integrerende functie heeft is in de psychologie bekend. Neurowetenschapper Bernard Baars (1997) hanteert daarvoor de metafoor van het theater. Het bewustzijn is daarin het podium waar het verhaal zich afspeelt. Alles wat ervaarbaar en belangrijk is wordt op dat podium getoond aan de andere, bewuste en onbewuste delen van onszelf. Die delen hebben deze informatie nodig om hun werk goed te doen en mogelijk ook weer hun zegje te doen op het podium.

Bij fietsen bijvoorbeeld moeten we onze ogen en oren open houden om alle relevante informatie te benutten. Dat verwerken van die informatie en het fietsen gebeuren grotendeels automatisch (Dijksterhuis 2007). Het ‘ik’-besef speelt hier nauwelijks een rol in. Ook bij besluitvorming in complexe situaties blijkt ons onbewuste een grote rol te hebben. Ons bewustzijn maakt die samenwerking en integratie mogelijk. De rede is hierin slechts bron van informatie en het ego slechts figurant. Zo vindt integratie plaats en ontstaat wijsheid. Mede hierom is het ontwikkelen van wijsheid het ontwikkelen van ons bewustzijn.

{{button-1="/attributes"}}

{{wijsheid-2="/attributes"}}

Wie kan zien in het land der blinden?

Uit veel psychologisch onderzoek blijkt dat we allemaal een beperkte blik op de werkelijkheid hebben (Kahneman, 2013; Zimbardo et al. 2011). Onze waarnemingen, inschattingen, oordelen en herinneringen zijn helemaal niet accuraat of correct. En daar zijn we ons ook vaak totaal niet van bewust.

Ditzelfde gegeven van de beperkte blik is ook bekend in de wijsheidstradities. Zij trekken dit idee verder door en zeggen vaak dat de gehele werkelijkheid illusie is, inclusief mijn ‘ik’. Ook wetenschappelijke inzichten over het illusoire karakter van het ‘ik’ worden steeds meer gemeengoed, al is het maar omdat de hersenen deze ervaring creëren volgens die visies. Deze inzichten worden in beide werelden gedeeld. Het antwoord van wijsheidstradities is echter iets anders en gaat verder dan het trainen van de rede: we kunnen ons bewust worden van de eigen aannamen, te grote denkstappen en vereenvoudigingen in perceptie en denken. En we kunnen de identificatie met het denken, tot op identiteitsniveau, leren doorzien (De Wit, 2006).

Daarvoor moeten we onze kennis en oordelen niet al te serieus nemen. Iets waar ik erg aan heb moeten wennen, vanuit mijn psychologische achtergrond. Als psycholoog opereer je sterk vanuit de kennis die je hebt meegekregen. Die kennis geeft houvast, schept de mogelijkheid om te verantwoorden wat je doet en vormt sterk de basis van de autoriteit die je wordt toegekend door anderen. Terwijl wijsheid vooral het vermogen tot niet-weten is!

{{wijsheid-3="/attributes"}}

De opbrengsten van coaching en therapie; Op koers naar huis worden in het kielzog de netten opgehaald

Een van de vraagstukken die mij veel bezig hield is of een integratie van psychologie en wijsheidstradities wel meerwaarde en bestaansrecht heeft in het werkveld van de coach en therapeut. Wat leveren diepe inzichten en ‘thuis komen in jezelf’ op? De aanleiding van coaching ligt vaak op het niveau van concrete resultaten en kwaliteit. Bijvoorbeeld een medewerker functioneert op het vlak van samenwerken niet voldoende. Kunnen we dat niet simpelweg oplossen door het aanleren van sociale vaardigheden? Wat mij betreft schiet dat meestal tekort. Zoals Einstein al aangaf, ‘Problemen kunnen niet worden opgelost op het niveau van denken dat de problemen heeft veroorzaakt’.

Vaak ‘weet’ de cliënt al wat er nodig is om het probleem op te lossen. De kennis, vaardigheden en het inzicht zijn vaak al in huis. Er mag blijkbaar iets anders gebeuren. Er dienen op verschillende niveaus en tussen die niveaus zaken op hun plek te vallen. De oplossing ligt vaak op andere niveaus, zoals die van zingeving, opvattingen, inzicht en bewustzijn. Om daarna de onmisbare stap van integratie van al deze niveaus te maken. Dan wordt de cliënt een ‘ander mens’.

Een ander mens worden betekent niet proberen jezelf te ontkennen, maar juist meer jezelf worden: de vrijheid vinden om het probleem op jouw eigen wijze op te lossen. Het gedrag en het resultaat veranderen vervolgens in het kielzog daarvan mee.

Regelmatig heb ik gezien dat iemand een ander mens wordt. Als iemand opeens angstig of boos wordt, of juist verzacht en de kracht vindt om zich te ontworstelen van patronen. We kennen het allemaal, dat we het ene moment anders zijn dan het andere moment. Ga maar eens na bij jezelf, op welk moment voelde een situatie aan als worsteling, terwijl op een ander moment eenzelfde situatie aanvoelde alsof het stroomde? En in coaching en therapie word je niet zomaar een ander mens, je wordt meer jezelf.

Blijkbaar kennen we verschillende modi. Als ik anders ben, dan is mijn wereld ook anders. De wereld is hoe ik ben, ‘Beauty is in the eye of the beholder’, of zoals men in de Hermetische filosofie zegt ‘Zo binnen, zo buiten’. Wijsheidstradities maken deze noodzakelijke veranderingen op wezenlijke niveaus nog meer mogelijk, maar hoe leren we dit alles te integreren en toe te passen?

{{button-2="/attributes"}}

{{wijsheid-4="/attributes"}}

ZIN - coaching psychologie Boeddhisme Advaita - erkende opleiding tot coach

Begeleiden vanuit wijsheid; Wat betekent dit voor ons als coach of therapeut?

Wat werkt volgens psychologisch onderzoek? Uiteraard zijn de omstandigheden van de cliënt en de cliënt zelf erg belangrijk. Voor ons als begeleider gaat het meer om hoe je bent als mens en als begeleider, met en voor de cliënt (De Haan, 2008; Wampold, 2001). Dit kunnen we zien aan onze houding, de relatie die we aangaan met de cliënt en het vertrouwen dat we hebben. De essentie van onze rol van begeleider is hoe we onszelf als instrument inzetten om bewustzijnsontwikkeling te laten plaatsvinden bij de ander.

Als mijn cliënt zichzelf vanuit verwondering onderzoekt, zich bewust wordt van zijn of haar modi en we beiden het werk kunnen overlaten aan de innerlijke wijsheid van de cliënt, dan ontvouwt het leven zich vanzelf. Ik schep voor dat proces de voorwaarden en bied een uitnodiging tot zelfonderzoek (Geller en Greenberg, 2012). Of en welke methode ik daarbij gebruik, dat maakt niet uit. Een methode is slechts een vehikel voor zelfonderzoek en kan houvast bieden, als daar behoefte aan is voor het vertrouwen van begeleider en cliënt. Leren begeleiden wordt meer een afleren dan een aanleren.

In die zin is begeleiden een contemplatieve aangelegenheid (Prendergast et al., 2003). Op het moment dat mijn cliënt en ik ons werkelijk verwonderen, dan belanden we in het niemandsland van niet-weten. Daar speelt zich van alles af op verschillende vlakken, zoals ons denken, ons voelen, ons doen. We kunnen alleen maar bewust zijn van wat er gebeurt en dat delen met elkaar. We stellen ons open voor de puzzelstukjes die komen gaan en waar ze op hun plek vallen.

Op een of andere manier ‘weten’ we beiden dat wat zich bij de cliënt ontvouwt klopt. Zaken worden helder, de cliënt wordt meer present, de energie gaat stromen en er ontstaat meer verbinding of de ervaring van eenheid. Dit zijn bijzondere momenten. Leren dit proces te begeleiden is magisch.

{{button-1="/attributes"}}

{{wijsheid-5="/attributes"}}

De beste begeleiders; langs de oever of over de rivier

Hedendaagse psychologie en tijdloze wijsheidstradities hebben beide hun sterke kanten. Binnen de psychologie is er veel onderzoek gedaan naar leren, ontwikkelen, de kunst van het begeleiden en de werkzame bestanddelen. Mede hierdoor en gedegen onderwijs is de kunst van het begeleiden gemeengoed onder getrainde psychologen, therapeuten en coaches. Als je langs de oever van de rivier vast komt te zitten in de blubber, dan kan een beetje therapeut of coach je begeleiden zodat je weer vaste grond onder de voeten hebt. Je leert het een en ander, je ontwikkelt je, je past je gedrag aan en de resultaten zijn er ook naar. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat dit erg effectief en waardevol kan zijn. Al blijf je op dezelfde oever van de rivier.

In tijdloze wijsheidstradities zijn de leraren sterk in het ontstijgen van het alledaagse perspectief. Zij staan aan de overkant van de rivier en zeggen zaken die ons verstand vaak te boven gaan. Hoe moeten wij vanuit ons dagelijks perspectief boodschappen als “wij zijn één”, stilte, een opgestoken wijsvinger en “je bent er al” begrijpen? En toch, als je het ‘begrijpt’, dan verandert er iets op een wezenlijk niveau voor de rest van je leven. Al gaat het hier wellicht verder dan begeleiden. Er is ook sprake van inwijding.

Combineer je deze werelden, dan krijg je iets bijzonders en heel krachtigs. Dan krijg je een begeleider die in staat is je vakkundig van de ene naar de andere oever te helpen. Zodat je met eigen ogen kan zien dat je er al bent en je nooit meer dezelfde bent.

{{wijsheid-6="/attributes"}}

ZIN.nu | Eenjarige post-hbo opleiding Integrale Coaching en Therapie

Mijn missie

Ik wil mensen een bewustzijn van warmte, waarachtigheid, wijsheid en welzijn in zichzelf laten vinden, zodat ze leven wie ze ten diepste zijn en ze anderen hierin kunnen begeleiden. Zo maken we de wereld met elkaar een stukje mooier.

Zijnscoaching is de énige erkende post-hbo coaching opleiding met een integrale benadering van Westerse psychologie, Oosterse wijsheid en systemisch opstellen. Een magische combinatie!

Brochure coaching opleiding Zijnscoaching